Khi nhà nước không sợ bị dân nói xấu

Quốc gia nào sẵn sàng cho phép công dân trả lời mọi thắc mắc của người lạ về đất nước mình mà đặt ra “vùng cấm” về nội dung và tư tưởng? Hãy gọi +46 771 793 336 để có câu trả lời.

Thụy Điển vừa tuyên bố trở thành “quốc gia đầu tiên có số điện thoại riêng”, mời cả thế giới gọi vào để tìm hiểu về đất nước mình, và người trả lời các cuộc gọi không ai khác chính là công dân của đất nước Bắc Âu.

Công khai số điện thoại là cách Thụy Điển nói với thế giới đất nước này không có gì để giấu, và sẵn sàng để người dân “vạch trần” những mặt xấu (nếu có) của đất nước mình với người lạ toàn cầu. Song, với đất nước mà chỉ số hài lòng với cuộc sống thuộc hàng cao nhất thế giới, những rủi ro đó xem ra chỉ là chuyện vặt!

Mỗi người dân là một đại sứ

Những người gọi vào số +46 771 793 336 sẽ được kết nối với “một người Thụy Điển bất kỳ đang sống đâu đó tại Thụy Điển” và họ có thể trao đổi bất kỳ chuyện gì, theo Hiệp hội Du lịch Thụy Điển (STA), tổ chức đứng sau chiến dịch mang tên “Số điện thoại Thụy Điển” (The Swedish Number) này.

Theo website chính thức của The Swedish Number, chiến dịch được tung ra nhân kỷ niệm 250 năm ngày quốc gia Bắc Âu chính thức đưa vào Hiến pháp điều luật xóa bỏ chế độ kiểm duyệt. Công dân Thụy Điển có thể tham gia chiến dịch với tư cách “đại sứ điện thoại” bằng cách tải một ứng dụng để điện thoại của họ được kết nối với tổng đài..

Tinh thần “không kiểm duyệt” trong The Swedish Number thể hiện qua việc những người trả lời điện thoại có thể nói bất cứ những gì họ nghĩ với những người lạ mà không phải “tự kiểm duyệt” câu trả lời của mình. Người gọi do đó sẽ tìm thấy câu trả lời cho các thắc mắc của họ về Thụy Điển từ chính người dân chứ không phải qua lời nói tô vẽ của quan chức du lịch.

Một đại sứ điện thoại

Jenny Engström, phát ngôn viên của STA, khẳng định với tờ The Atlantic The Swedish Number nhằm “giúp người gọi có được cái nhìn “không bị kiểm duyệt” về Thụy Điển. Và vì thế, chúng tôi để người Thụy Điển tự nói về mình”.

Sau khi được truyền thông loan báo, chương trình bước đầu đã khiến khá nhiều người tò mò trên khắp thế giới phải nhấc điện thoại và quay “số điện thoại Thụy Điển”. Đến hết ngày 17-4, The Swedish Number đã nhận được hơn 91.300 cuộc gọi, với tổng thời lượng 181 ngày. Người Thụy Điển đã trò chuyện với người lạ từ 174 nước, với mỗi cuộc gọi kéo dài trung bình 2 phút 52 giây. Các quốc gia tò mò về Thụy Điển nhất gồm Mỹ, Anh, Thổ Nhĩ Kỳ, Hà Lan, Nga và cả Trung Quốc.

Dễ đoán các câu hỏi phổ biến nhất là về những thứ “rất Thụy Điển” như ban nhạc ABBA, đồ gỗ IKEA, giải Nobel. Nhưng dĩ nhiên, cũng có rất nhiều câu hỏi thú vị và “khó đỡ”. Như Wilma, một sinh viên sống ở ngoại ô thủ đô Stockholm, tiết lộ với tờ The Guardian cô nhận được câu hỏi về toilet ở Thụy Điển, còn câu hỏi thú vị nhất với “đại sứ điện thoại” John Uhlim lại đến từ Thụy Sĩ. “Anh ấy muốn hỏi có đúng là người ta hay nhầm giữa Thụy Điển và Thụy Sĩ không” - Uhlim kể với TIME.

Nếu may mắn, người gọi có thể được kết nối với chính người đứng đầu Thụy Điển, Thủ tướng Stefan Löfven. Trong video quảng bá chiến dịch được STA công bố, ông Löfven khiến người gọi đến từ Mỹ, Hồng Kông, Ấn Độ ngạc nhiên xen lẫn thích thú khi biết người bắt máy chính là thủ tướng. Nghi ngờ là điều không tránh khỏi và Löfven buộc phải “chứng minh” mình là thủ tướng thứ thiệt. Một phụ nữ đã hỏi “Làm sao để tôi biết ông thật sự là thủ tướng” và câu trả lời đơn giản chỉ là “Ồ tôi tin rằng bạn phải tin ở tôi”.

Thủ tướng Thụy Điển trả lời một người gọi qua The Swedish Number

Để thể hiện mình?  

Theo The Atlantic, chiến dịch mời thế giới gọi điện cũng phán ảnh mối quan hệ giữa Thụy Điển với các quốc gia khác đặc biệt giữa cuộc khủng hoảng tị nạn ở châu Âu. Theo Statistiska Centralbyrån, cơ quan thống kê trung ương của Thụy Điển, khoảng 1,6 triệu người nước này (1/6 dân số) có nguồn gốc ngoài Thụy Điển. Năm 2015 Thụy Điển đón nhận số người tị nạn nhiều hơn bất kỳ quốc gia châu Âu nào, tính theo tỉ lệ trên dân số và tỉ lệ phần trăm được nhận/số hồ sơ xin tị nạn. Tuy vậy, làn sóng tị nạn ngày càng ào ạt khiến nước này dự tính trục xuất đến 80.000 người xin tị nạn bất thành. Dẫu sự chuyển biến từ “biên giới mở” đến “trục xuất” đã khiến các báo phải chạy tít “Cái chết của quốc gia rộng rãi nhất thế giới”, ở tầm mức cá nhân, qua các cuộc gọi trong chương trình The Swedish Number, người Thụy Điển vẫn cho thấy mình vô cùng rộng lượng.

Rikard Björk, diễn viên 28 tuổi sống tại Gothenburg, thành phố lớn thứ hai Thụy Điển, trả lời cuộc gọi qua tổng đài The Swedish Number với phóng viên The Atlantic khi đang trên đường đến cộng đồng Ả rập gốc Thụy Điển, nơi anh tình nguyện dạy ngoại ngữ.

Björk nói anh tự hào vì Thụy Điển đang giúp đỡ những người tị nạn (refugee), dù dân Thụy Điển ít dùng từ này. Sự thay đổi trong chính sách với người tị nạn, theo Björk, chỉ “thúc đẩy các nước khác cũng cư xử như Thụy Điển đang làm”.

Bạn có thể thử gọi bất cứ lúc nào. Nhưng nhớ chú ý múi giờ của Thụy Điển là GMT+1 và cuộc gọi tính phí quốc tế. Cũng đừng ngạc nhiên nếu không ai bắt máy khi bạn gọi vào ngày 30/4, bởi khi đó mọi người Thụy Điển đều bận đốt lửa mừng ngày hội Walpurgis Night (Phù thủy đêm), như lời STA giải thích.

TRƯỜNG SƠN

(Bài đã đăng Tuổi Trẻ Cuối Tuần số 15/2016)